Svojta

U istočnom dijelu ovog groblja (Norkdrkyrgården) mogu se vidjeti 24 humke s jednostavnim znamenjima: vitke ploče od spužvastog, morskoga kamena, s imenima pokojnika i godinom rođenja i smrti. Na većini ploča godina je smrti istovjetna – 1945.

Ovdje leži pokopana jedna grupa izbjeglica, izvučenih iz njemačkih konc-logora. Narečene godine stigli su u Lund i iste te godine svi umrli.

Bili su Estonci, Poljaci, Rusi i Mađari.

Jedna ploča čuva ime osobe koja je umrla docnije, 1972. godine: Ludvika Borel Plater. Bivša logorošica i bivša grofica. Par godina prije njene smrti kolonija Poljaka u Lundu odlučila je da prikupi dobrovoljne priloge i svojim zemljacima podigne spomenik. Pomenuta grofica priložila je najveću donaciju. U toj akciji vrijednoj svake hvale uzele su učešće i ostale lundske doseljeničke kolonije. (Stvar se događa u “zlatnim 60-im”, rajskom dobu za strane radnike. Na evropskim tržištima rada manjka radne snage i jeftina mladost Istočne Evrope kreće grlom u jagode.)

Spomenik je izrađen u čeliku i djelo je mađarskog umjetnika Zolomia Wagnera. Predstavlja anđela koji u jednoj ruci drži živog a u drugoj mrtvoga goluba. U postolju je ugrađena stijena, donijeta sa obale kod Istada, na koju su logoraši po prvi put kročili na slobodno tlo.

Jednoj humci na Nordkirkogordenu nedostaje nadgrobno znamenje. Umjesto ploče sa imenom i godinom smrti, nad njom se klatari krst sklepan od tankih drvenih gredica. Na poprečnoj gredi crnom je farbom ispisano:

Ovdje počiva nepoznata izbjeglica
umrla na putu između logora i kuće.

Onaj koji leži ispod krsta nije pripadao ni jednoj ovdašnjoj izbjegličkoj koloniji. I drugima je bio drugi; tuđin, među tuđinima. I meni je, velim, nešto omilio. I tepam mu: svojta. A on šuti, ne žali se. Barem ga ja nisam čuo.

Refik Ličina 10. 03. 2012.