Kolja Mićević: Lirska istorija muzike (Od Pitagore do Baha I, II, III, IV) Službeni glasnik, Beograd 2011.
*
Pred (za sad) četverotomnom “Lirskom istorijom muzike” Kolje Mićevića, djelom od blizu 4000 brižljivo ispisanih stranica dubokog misaonog poniranja i nezaustavljivog esejističkog zamaha, čovjek se osjeća kao da se nalazi pred grandioznom katedralom koja ga magnetično mami nesagledivom dubinom boja, osvjetljenja, oblika, prizora, zvukova koji su svojevrstan repetitorij vijekova, istorije, ljudskog hoda pod pepelom zvijezda. Prevodilac i pjesnik, poznavalac jezika, putnik kroz poeziju i vrijeme, Mićević je, svojim sedefnim uhom, hvatao odjeke, strujanje muzičke klepsidre postojanja, trajanja i prolaznosti i preciznim perom, riječju odsječnom i zvonkom kao udar čekića po nakovnju, bilježio je sve ono što je doprlo iz prošlosti i što bi trebalo jednog dana postati zaostavština za budućnost.
Za Mićevića muzika je ne samo umjetnost nego i nauka o duši. Metaforički, ona predstavlja zvučne i svjetlosne ljestve čovjekovog uspona iz prizemlja njegove trodimenzionalne egzistencije prema višim sferama duhovnosti. U svakodnevnici bivstvovanje ograničeno stvarnim i metaforičkim zidovima savija čovjekovo prisustvo u uski prostor trajnih sudara, na prorez puškarnice na bedemu koji pogled zaustavlja granicama primaknutog horizonta. Jedino muzika, pak, oslobađa dušu stega, omogućava joj da se približi tako željenoj ljepoti i harmoniji, harmoniji mikro i makro univerzuma, bića i svijeta.
Put ka toj harmoniji ili, bolje, jedini način da se ona dosegne ide kroz savršen sklad brojeva, dakle matematiku i zato u ishodište razmišljanja o muzici Mićević postavlja jednog matematičara – Pitagoru i jedan simbol preuzet iz mita nastalog u djetinjskom dobu ljudske civilizacije.
Stari narodi su sva svoja dostignuća presudna za opstanak zajednice, sve ono što je moralo biti sačuvano za daleko neko pokoljenje, ostavljali u metaforičkim i simboličkim škrinjama mitova koji su odražavali ljudsku stvarnost na materijalnom i duhovnom planu egzistencije. Tako je muzika predstavljana kao bat četiri kovačka čekića koji su određivali jačinu, visinu i boju zvuka i njegov ritam u sklopu muzičke organizacije harmonije sfera.
Mićevićeva Istorija obuhvata imena, pojave, tokove, uspone i usložnjavanje, obogaćivanje muzičkih formi, intenziviranje estetskog i emotivnog učinka, što je zavisilo ne samo od individualnog senzibiliteta, talenta i ukusa nadarenog pojedinca nego i od opšte atmosfere vremena, socijalno-ekonomskih odnosa u društvu te stepena tehničkog razvoja. Mićević je počeo od onog davnog pretka kome je vlastiti glas bio jedino sredstvo izražavanja. Zatim je čovjeku u pomoć pristupio instrument (Vrijeme koje Mićević ima u vidnom polju preferira klavsen; viola da gamb i orgulje.) Najjednostavniji oblici solo pjevanja obogaćivanjem tehnike i instrumentarija izražavanja doveli su do složenih formi, do opere, npr., koja predstavlja muzičko-scensko djelo u kojem se sintetiziraju elementi muzike, pjevanja, baleta i glume.
Istorija ne bi bila istorija kada se u njoj ne bi sagledavali učinak i mjesto pojedinca u čijoj se individualnoj sudbini i djelu, po Andriću, najpotpunije odražavaju boje vremena i smjerovi njegovih energija.
Mićević je pošao od početka ljudskog pamćenja, od mitskog pjevača Orfeja koji je sam sa svojom lirom i svojom umjetnošću krenuo da iz zagrljaja vječne tame spasi Euridiku koja je bila ne samo njegova ljubav nego i izvor kreativne inspiracije.
Dalje će autor opisivati druge stvaraoce, pa hiljade njih, kompozitore, virtuoze na pojedinim instrumentima, dirigente, teoretičare sa prostora Italije, Francuske, Njemačke, Poljske, Češke i čak, igrom sudbine, Južne Amerike i Kine. Svakako je interesantno da je Mićević predstavio i nekoliko pojaca Srba, hilandarskih kaluđera i majstora pravoslavnog liturgijskog pojanja na dvoru despota Stefana Lazarevića. (Bruj tih davnih glasova u našem vremenu dočarava umjetnost Pavla Aksentijevića prema kojem Mićević osjeća iskreno divljenje i poštovanje.)
Pisac u djelu govori o poznatim i priznatim autorima, onim koji su još u svome vremenu predstavljali orijentir na stvaralačkom horizontu, ali i onim zaboravljenim pa čak i sasvim prešućenim koje je on, u svojoj neumornoj potrazi, otkrio i objelodanio svijetu. No, bez obzira koliko bila složena stvaralačka karta obuhvaćenog razdoblja svojim istančanim muzičko-poetskim nervom, tananom senzibilnošću i ogromnom kulturom Mićević u izukrštanoj mreži nastojanja, ostvarenja i prodora vidi da sve vodi istoj do tada nedosegnutoj visinskoj tački, genijalnom i gigantskom opusu Johana Sebastijana Baha. I kao što se nekada govorilo da svi putevi vode u Rim, tako i sada biva jasno da svi putevi muzičkog izraza vode prema podnožju Bahovog spomenika, dosegnutog stepena ljudske genijalnosti.
U metodološkom postupku pisanja ove Istorije Kolja Mićević je sebi dozvolio jednu posebnost. On je pisao oslanjajući se na provjerenu tačnost unijetih podataka, kritičkih ocjena, ali je, kao čovjek srca, duha i kulture, sve sagledavao kroz prizmu vlastitog suđenja, estetskog vrednovanja i emotivnog uzbuđenja. Naročito dolazi do izražaja njegov izuzetni literarni, prevodilački dar, radoznalost, eksperimentisanje, razlaganje zvučnog i kolorističkog spektra glasova i zvukova, taktova i riječi. On voli da se opusti, da nas iznenadi nekom zanimljivom anegdotom, nekom duhovitom dosjetkom, muzičkim grafemom na margini teksta.
Tako, npr, saznajemo da se Lili, temperamentno dirigujući štapom sa pozlaćenim vrhom, koji se tada upotrebljavao mjesto današnje dirigentske palice, tako snažno udario po nožnom prstu da ga je to, zbog nastale gangrene, stajalo života.
Saznajemo da je Bah gledajući tupu nezainteresovanost učenika na časovima latinskog padao u takvu jarost da je bacao i šutirao svoju periku ili da je moćni kralj Sunce, Luj XIV bio vrstan plesač itd.
Sve u svemu, “Lirska istorija muzike” Kolje Mićevića je knjiga koja zadivljuje. Ona je spomenik jednoj umjetnosti, ali, možda još više, spomenik jednom čovjeku koji se, rekao je jedan drugi velikan njegovog roda, imao rašta i roditi.
Muzička tapiserija vremena
Kolja Mićević: Lirska istorija muzike (Od Pitagore do Baha I, II, III, IV) Službeni glasnik, Beograd 2011.
*
Pred (za sad) četverotomnom “Lirskom istorijom muzike” Kolje Mićevića, djelom od blizu 4000 brižljivo ispisanih stranica dubokog misaonog poniranja i nezaustavljivog esejističkog zamaha, čovjek se osjeća kao da se nalazi pred grandioznom katedralom koja ga magnetično mami nesagledivom dubinom boja, osvjetljenja, oblika, prizora, zvukova koji su svojevrstan repetitorij vijekova, istorije, ljudskog hoda pod pepelom zvijezda. Prevodilac i pjesnik, poznavalac jezika, putnik kroz poeziju i vrijeme, Mićević je, svojim sedefnim uhom, hvatao odjeke, strujanje muzičke klepsidre postojanja, trajanja i prolaznosti i preciznim perom, riječju odsječnom i zvonkom kao udar čekića po nakovnju, bilježio je sve ono što je doprlo iz prošlosti i što bi trebalo jednog dana postati zaostavština za budućnost.
Za Mićevića muzika je ne samo umjetnost nego i nauka o duši. Metaforički, ona predstavlja zvučne i svjetlosne ljestve čovjekovog uspona iz prizemlja njegove trodimenzionalne egzistencije prema višim sferama duhovnosti. U svakodnevnici bivstvovanje ograničeno stvarnim i metaforičkim zidovima savija čovjekovo prisustvo u uski prostor trajnih sudara, na prorez puškarnice na bedemu koji pogled zaustavlja granicama primaknutog horizonta. Jedino muzika, pak, oslobađa dušu stega, omogućava joj da se približi tako željenoj ljepoti i harmoniji, harmoniji mikro i makro univerzuma, bića i svijeta.
Put ka toj harmoniji ili, bolje, jedini način da se ona dosegne ide kroz savršen sklad brojeva, dakle matematiku i zato u ishodište razmišljanja o muzici Mićević postavlja jednog matematičara – Pitagoru i jedan simbol preuzet iz mita nastalog u djetinjskom dobu ljudske civilizacije.
Stari narodi su sva svoja dostignuća presudna za opstanak zajednice, sve ono što je moralo biti sačuvano za daleko neko pokoljenje, ostavljali u metaforičkim i simboličkim škrinjama mitova koji su odražavali ljudsku stvarnost na materijalnom i duhovnom planu egzistencije. Tako je muzika predstavljana kao bat četiri kovačka čekića koji su određivali jačinu, visinu i boju zvuka i njegov ritam u sklopu muzičke organizacije harmonije sfera.
Mićevićeva Istorija obuhvata imena, pojave, tokove, uspone i usložnjavanje, obogaćivanje muzičkih formi, intenziviranje estetskog i emotivnog učinka, što je zavisilo ne samo od individualnog senzibiliteta, talenta i ukusa nadarenog pojedinca nego i od opšte atmosfere vremena, socijalno-ekonomskih odnosa u društvu te stepena tehničkog razvoja. Mićević je počeo od onog davnog pretka kome je vlastiti glas bio jedino sredstvo izražavanja. Zatim je čovjeku u pomoć pristupio instrument (Vrijeme koje Mićević ima u vidnom polju preferira klavsen; viola da gamb i orgulje.) Najjednostavniji oblici solo pjevanja obogaćivanjem tehnike i instrumentarija izražavanja doveli su do složenih formi, do opere, npr., koja predstavlja muzičko-scensko djelo u kojem se sintetiziraju elementi muzike, pjevanja, baleta i glume.
Istorija ne bi bila istorija kada se u njoj ne bi sagledavali učinak i mjesto pojedinca u čijoj se individualnoj sudbini i djelu, po Andriću, najpotpunije odražavaju boje vremena i smjerovi njegovih energija.
Mićević je pošao od početka ljudskog pamćenja, od mitskog pjevača Orfeja koji je sam sa svojom lirom i svojom umjetnošću krenuo da iz zagrljaja vječne tame spasi Euridiku koja je bila ne samo njegova ljubav nego i izvor kreativne inspiracije.
Dalje će autor opisivati druge stvaraoce, pa hiljade njih, kompozitore, virtuoze na pojedinim instrumentima, dirigente, teoretičare sa prostora Italije, Francuske, Njemačke, Poljske, Češke i čak, igrom sudbine, Južne Amerike i Kine. Svakako je interesantno da je Mićević predstavio i nekoliko pojaca Srba, hilandarskih kaluđera i majstora pravoslavnog liturgijskog pojanja na dvoru despota Stefana Lazarevića. (Bruj tih davnih glasova u našem vremenu dočarava umjetnost Pavla Aksentijevića prema kojem Mićević osjeća iskreno divljenje i poštovanje.)
Pisac u djelu govori o poznatim i priznatim autorima, onim koji su još u svome vremenu predstavljali orijentir na stvaralačkom horizontu, ali i onim zaboravljenim pa čak i sasvim prešućenim koje je on, u svojoj neumornoj potrazi, otkrio i objelodanio svijetu. No, bez obzira koliko bila složena stvaralačka karta obuhvaćenog razdoblja svojim istančanim muzičko-poetskim nervom, tananom senzibilnošću i ogromnom kulturom Mićević u izukrštanoj mreži nastojanja, ostvarenja i prodora vidi da sve vodi istoj do tada nedosegnutoj visinskoj tački, genijalnom i gigantskom opusu Johana Sebastijana Baha. I kao što se nekada govorilo da svi putevi vode u Rim, tako i sada biva jasno da svi putevi muzičkog izraza vode prema podnožju Bahovog spomenika, dosegnutog stepena ljudske genijalnosti.
U metodološkom postupku pisanja ove Istorije Kolja Mićević je sebi dozvolio jednu posebnost. On je pisao oslanjajući se na provjerenu tačnost unijetih podataka, kritičkih ocjena, ali je, kao čovjek srca, duha i kulture, sve sagledavao kroz prizmu vlastitog suđenja, estetskog vrednovanja i emotivnog uzbuđenja. Naročito dolazi do izražaja njegov izuzetni literarni, prevodilački dar, radoznalost, eksperimentisanje, razlaganje zvučnog i kolorističkog spektra glasova i zvukova, taktova i riječi. On voli da se opusti, da nas iznenadi nekom zanimljivom anegdotom, nekom duhovitom dosjetkom, muzičkim grafemom na margini teksta.
Tako, npr, saznajemo da se Lili, temperamentno dirigujući štapom sa pozlaćenim vrhom, koji se tada upotrebljavao mjesto današnje dirigentske palice, tako snažno udario po nožnom prstu da ga je to, zbog nastale gangrene, stajalo života.
Saznajemo da je Bah gledajući tupu nezainteresovanost učenika na časovima latinskog padao u takvu jarost da je bacao i šutirao svoju periku ili da je moćni kralj Sunce, Luj XIV bio vrstan plesač itd.
Sve u svemu, “Lirska istorija muzike” Kolje Mićevića je knjiga koja zadivljuje. Ona je spomenik jednoj umjetnosti, ali, možda još više, spomenik jednom čovjeku koji se, rekao je jedan drugi velikan njegovog roda, imao rašta i roditi.