Ludi princ/1

Albert Camus u Pobunjenom čovjeku, tvrdi  da  “svaki revolucionar završava kao tlačitelj ili jeretik”. Još ističe da se pobjednosna revolucija mora iskazati s sveopštom represijom i izopštenjima i da je ljudska priroda sa svojim protivrečnostima, patnjama, porazima,  irelevantna u odnosu na veliku istorijsku promjenu u kojoj svaka individua učestvuje, na ovaj ili onaj način. U tom grandioznom prevratničkom poduhvatu korjenito se mijenja imperativ “kako živjeti” u “zašto živjeti”. To jest, nužno je radikalno i nepovratno odbacivanje dotadašnjeg postojanja u ime novog postojanja, u kojemu totalitet povijesne revolucije odbacuje svaku individualnost, i preuzima na sebe ulogu Boga, koji sebi prisvaja pravo  nad životom i smrću drugih.

No, ni  Mao Ce-tung, Staljin i Pol Pot, i na vrhuncu svoje moći, nijesu uspjeli u potpunosti amputirati ljudske  sklonosti koje nijesu bile upisane u registar revolucionarnih moralnih kanona. Prometejski napad na nebo lidera komunističke revolucije sputavale su bezobzirna frakcijska borba, karijerizam, pa i hedonizam, koji je bio upisan kao smrtni grijeh lenjinsko-staljinskog kompartizma. Staljin je praktikovao svakonoćne pijanačke bahanalije  sa svojim saradnicima, a njegov jugoslovenski sljedbenik i oponent Tito stvorio je faraonski kult, s glamuroznim rezidencijama u svim socijalističkim republikama Jugoslavije. Titov hedonizam  bio je rafiniraniji, barem onoliko koliko je K. u. K monarhija bila ceremonijalno raskošnija i kultuivisanija od kavkaske Evroazije. Staljin je na kraju skončao od neumjerenog prežderavanja i votke, i njegova zdepasta figura i kratki debeli prsti sina Kavkaza nijesu bili u napasti da poput četrnaest godina mlađeg Zagorca uči mačevanje, igra valcer ili tehnike improvizacije Chopina na klaviru. 

Stoga ne treba zanemariti činjenicu da je otklon Jugoslavije od SSSR-a, imao u podtekstu i kulturološku dimeziju, koju su diktirali jedan zagorski bravar i jedan slovenački učitelj. Jer, da  su umjesto njih na čelu komunističke Jugoslavije bil Srbin ili Crnogorac, na primjer, Sima Marković ili Petko Miletić, ne bi bilo Rezolucije Infombiroa i Krležinog referata na Kongresu književnika u Ljubljani 1952. godine, na kojemu se pisac Gospode Glembajevih obračunao sa socrealističkim kritičko-teorijskim koncepcijama staljinsko-ždanovljevskog smisla.Tako je otklon od socrealizma otvorio  put samoupravljanju, Kardeljevom lenjinističko-anarhističkom hibridu, kao svojevrsnoj platformi unutrašnjeg partijsko-kulturnog pluralizma i modernizma.

Jer, socijalistički realizam, slično kao i nacistička umjetnost   odveć je deskriptivan, naglašava fizičku snagu, insistira na monumentalnosti i grandioznosti: u slikarstvu se doima karikaturalno a u literaturi neuvjerljivo i  beživotno. Tito je  fleksibilniji od Staljina i zbog toga što je on bio komesar bez pretentija da bude ideolog:  za razliku od Staljina, koji je  jedno i drugo. Uz to, Staljin je bio paranoik koji je pobio sve potencijane suparnike.  I Tito je bio nemilosrdan prema suparnicima i neposlušnima:   Hebranga je progutao mrak, jer se bojao da bi ga Rusi mogli instalirati umjesto njega, ali nije likvidirao Đilasa, zato što je shvatio da Đido nije interesantan  Rusima ni monarhističkoj opoziciji. Za razliku od Staljina, koji je neselektivno, u doba velike čistke od 1936-1938. dnevno likvidirao i po hiljadu stvarnih i izmišljenih protivnika, sin kumoračkog kmeta   odupro se paranoji –  najsmrtonosnijoj napasti diktatora.

Paranoja revolucionara izvire iz konspirativnosti, stalnog propitivanja i sumnjičenja, svih i svakoga, pa i svojih drugova ilegalaca: je li ih  ubacila u Organizaciju, vrbovala ili ucijenila politička policija. Nakon osvajanja vlasti paranoja se pretvara u cinizam, iako sindrom frakcijskih borbi iz ilegalnog perioda ne odumire ni onda kad su neprijatelji radničke klase obezglavljeni, zato se stalno insistira na budnosti i “mangupima u našim redovima”, što uzrokuje da brutalnost prema  otpadnicima ostane jednako nemilosrdna, čak i surovija nego prema starim klasnim neprijateljima. No, nekontrolisana vlast i moć više ruiniraju revolucionarnu oštricu radničke klase nego njeni ideološki neprijatelji. Jer, vremenom  će asketizam i moralna načela koja su održavala kompaktnost i borbenost revolucije  postati balast posljednje faze komunizma, kolikogod su ovještale kanone i  tekovine svakodnevno ponavljali izvršni sekretari, agitpropovci, mediji. Kontradikcija revolucionarne vlasti  –  revolucija i vlast su suprotnosti – najprije i najviše se očitovala  u onim strukturama čiji su pipci   kapilarno premrežili svaki društveni segment. Zato je  jednako zastrašujuće djelovala na potpuno suprotnim ideološkim i društvenim polovima: na ostatke građanskih ideologija i kod dogmatskih sljedbenika   marksistizma-lenjinizma. Paradoksalno je i to da je politička policija u komunizmu bila   manje  ortodoksna od ostalih segmenata vlasti. Jer    komunisitčki špijuni imali su privilegiju, da se daleko od očiju partijskih sekretara – koji su prema njima imali ambivalentan osjećaj strahopoštovanja i prezira –  nekažnjeno druže, provode, ponekad čine sitne usluge besprizornicima i potomcima klasnih neprijatelja. S druge strane, komunistički obavještajci, za razliku od onih u zemljama parlamentarne demokratije, koje je  češće zavodio avanturizam, eros tajnovitosti i opasnog života nego sama ideologija i patriotizam, pripadali su partijskoj aristokratiji, što se kalila u predratnoj ilegali, ratnom Odjeljenju za zaštitu naroda, kasnijoj Državnoj bezbjednosti, čiji su muški potomci u zrelim godinama socijalističkog razvoja postali posebna patricijska kasta. 

U doba Aleksandra Rankovića Leka teško je bilo pronaći imaginarnu liniju koja razdvaja Partiju i Udbu. Ali nakon Lekine smjene, zbog  prislušnih uređaja u Titovoj spavaćoj sobi,  te  kontrole drugih važnih partijskih drugova, formirane su specijalne  komisije Partije, koje su utvrdile zloupotrebe tajne policije. Tako je Tito Udbu formalno  stavio pod  nadzor Saveznog vijeća za ustavni poredak, i eliminisao jedinog moćnog saradnika  koji je bio izgradio samostalnu špijunsku mrežu, gdje  je Lekin autoritet bio jednak sa Maršalovim. 

Udbi poslije pada Rankovića  bilo je zabranjeno da se vidljivo bavi  kadroviranjem i mešetarenjem u državnom i partijskom vrhu. Njena organizacija je decentralizovana na republičke organizacije, ali su u domenu  ideološko-političke podobnosti, prikupljanja informacija  i vrbovanja osoba mutne i nesocijalističke prošlosti dobili još šire mogućnosti rada i djelovanja, pogotovo u miljeu kriminala i neprijateljske emigracije. Bezvizni režim SFRJ sa zapadnim zemljama i odlazak jugoslovenskih radnika u Njemačku, Francusku, Švajcarsku, skandinavske zemlje, omogućio je krajem šezdesetih godina veće infiltriranje komunističkih agenata u kriptoustaške i filočetničke organizacije, kao i među projugoslovenske antikomuniste. Preko konzulata, kulturnih društava jugoslovenskih radnika, te prvih jugoslovenskih privatnika na Zapadu, većinom kafedžija, ljekara, građevinskih preduzetnika, kao  i   kockara, lopova i siledžija, stvorene su velike mogućnosti da se vrbuju razni tipovi koji su se muvali oko noćnih klubova i divljih kazina, i družili s političkim emigrantima.   

U to vrijeme organizovane su brojne specijalne akcije Druge uprave federalizovane  Udbe, kao i ubistva političkih protivnika u inostranstvu, uništavanje njihove imovine, zastrašivanja. Za fizičke likvidacije političkih protivnika SFRJ u inostranstvu dozvolu je morao dati   Savezni savjet za zaštitu ustavnog poretka, čiji je šef najduže bio Stane Dolanc, član Predsjedništva SFRJ. Dežmenkasti  Slovenac koji je svoje posljednje penzionerske dane provodio berući gljive u podnožju Julijskih alpa, formirao je bio posebnu grupu odabranih operativaca iz svih republičkih centara Udbe, koji su najdublje prodrli u kriminalni i emigrantski milje. Posebno tajne akcije, koje je odobravalo Predsjedništvo SFRJ, ponekad su izvođene i bez znanja republičkih šefova tajne policije.

 Za likvidacije političkih protivnika u Dolančevo vrijeme često su bili angažovani  beogradski kriminalci, pretežno porijeklom   iz Crne Gore. U zemlji čija epska poezija  poslije velikih bitaka za slobodu najviše slavi hajduke koji su plijenili turske torine, ubrzo su stvorene legende u vrijeme komunizma o Crnogorcima bosovima  podzemlja, pljačkašima, siležijama:  Arkanu, Giški, Velju Crnogorcu, Džuici Krivokapiću, Ranku Rubežiću, Darku Stanojeviću, Goranu Majmunu, braći Šaranović, braći Cerović, Voju Amerikancu, i njihovim beogradskim pajtašima i protivnicima, Bomboni, Kolu Kostovskom, Borisu Petkovu, Vlasti Petroviću, Lubi Zemuncu, Jusi, Ćenti… Potiho su, iz pouzdanih izvora hroničara podzemlja i saradnika Službe, kružile priče o njihovim akcijama u inostranstvu, prema neprijateljskoj emigraciji.    

I nakon pada komunizma doajeni   cetinjskih kafanama i beogradskog Kruga Dvojka mlađim hroničarima podzemlja i delikventima, koji su maštali da jednog dana zasijene  Ljubu Zemunca, Arkana i Giška,  prenosili su priče o  mitskom svijetu udbaša i njihovih saradnika, u kojemu su se prožimale  oficijelne i neoficijelne hijerarhije,  mračne šifrovane legende istrgnute iz tajnih dosijea i memorije penzionisanih  operativaca Druge uprave. No,  one možda najromanesknije storije  otišle   su u ništavilo ili su kasnije karikirane, upodobljene za interese i ideologiju novog vremena, u postkomunističkim tabloidima. Nakon pada komunizma udbaška struktura se raslojila, jedni su prišli novim vlastima a drugi  čuvari komunističkog bratstva i jedinstva,  koji su rasli sa Sistemom, ostavljeni su i zaboravljeni od svih, pa i od nekadašnjih neprijatelja, novih vladara Vremena.

Mnoge bivše operativce  novi su šefovi tajne policije držali još upotrebljivim, zbog njihovog iskustva, saradničke mreže, starih kontakata sa stranim agentima.  Jer  metodi  otkrivanja, vrbovanja i ucjenjivanja potencijalnih saradnika i rezidenata  su manje-više istovjetni, bez obzira na idelogiju i ustavno uređenje, pa  je sovjetska Čeka koristila vještine svojih bivših mučitelja agenata carske obavještajne službe Ohrane, kao što su Rankovićevi  Udbaši nekoliko godina cijedili informacije i metode od Svetozara Vujkovića, nekadašnjeg komuniste-konvertita, najopakijeg isljednika ilegalaca, prije nego što su ga ubili. Tako su i devedesetih godina  titoističke agente vrbovale postjugoslovenske antikomunisitčke i nacionalističke vlasti. Neki činovnici Udbe  sami su se nudili, pristajali i na ponižavajuću ulogu običnih drukera, koju su oni svojevremeno davali ordinarnim kafanskim bitangama, samo da bi sačuvali vezu sa Službom. Jer, špijunski je zanat, više od ostalih službi i institucija nužan za funkcionisanje i opstojnost svake države –  demokratske i totalitarne –   i u jednom segmentu je iznad ideologije. Domišljatost, drskost, hladnokrvnost,  avanturistički duh, nerijetko su presudniji  za stasavanje  špijuna, nego njegov  ideološki background, iako su kraljevi i   prinčevi špijunaže, poput  Richarda Sorgea,  George Blakea, Markusa Miša Wolfa, prvenstveno  bili su vođeni  svojim svjetonazorom, mladalačkim idealima da učestvuju u velikoj epohalnoj promjeni svijeta.

Osebujnost, avanturistički duh, tajnovitost špijunskog posla   bili su inspirativni za Johna Le Carrea, Roberta Ludluma, Agate Christie, Gahama Greenea, Iana Fleminga, koji su stvorili posebni  književni žanr. Špijunski romani su uzbudljiviji od memoarskih knjiga bivših profesionalnih obavještajaca,  zbog  literarnog talenta i obrazovanja, ali i zato što špijuni imaju nesuspregnute ambicije da sebe, i svog podslodavca,  opravdaju na svaki način. Publicistička  štiva iz domena špijunaže uglavnom su trivijalna,   s autocenzurom tipičnom za bivše obavještajce i diplomate, koja  osakati ili izbriše  najliterarnije momente njihovog tajnovitog zanata. No, među elitnim špijunima jedan izuzetak potvrđuje pravilo: Markus Miša   Wolf, šef famoznog istočnonjemačkog Stasija,  Čovjeka bez lica – kojega nije uspjela fotografisati i otkriti njegov identitet nijedna Zapadna služba –  bio je  autor sedam darovitih knjiga o špijunaži i kulinarstvu. 

Markus Wolf, čiji je brat Konrad bio scenarista i reditelj – snimio je film o pobuni bokeljskih mornara u Prvom svjetskom ratu –    jedinstven je među špijunima i piscima. Jer    književnici,  saradnici obavještajnih službi – među kojima je bilo i talentovanih pjesnika –    su paranoici, mitomani,  sitni  denuncijanti  svojih kolega. Uz to, maštoviti i preosjetljivi pisci, manje ili više pate  od teorija zavjera  i   fasciniranirani su brutalnom i tajnom moći koja obogotvoruje svaku vlast, pa se bez velikih moralnih dvojbi  upuštaju u trivijalne denuncijacije, tražeći neprijatelje naroda  i među svojim esnafskim konkurentima, zbunjenim i smušenim umjetnicima.  Možda su  zbog toga izvjesni proleterski  pisci i partijski dogmati, bili radikalniji od zvaničnog kursa Saveza komunista, i ubrzo su poslije uvođenja parlamentarne demokratije  postali rigidni antikomunisti, kako bi maskirali nekadašnje nisko i nečasno doušništvo svojih kolega. Rijetki među njima   su se rezignirano ućutali, pomireni da će ostatak života provesti  u  mračnom neprijateljskom svijetu antikomunista: i konverita, koji su bili opakiji osvetnici od onih koji su bili stvarno  progonjeni od Udbe i Partije.

S druge strane,  udbaši koji su bili marginalizovani u doba kompartizma, osjetili su svoju šansu, da će upravo ono što ih je limitiralo u starom sistemu –  nepripadanje moćnim zavičajnim klanovima i nedostatak  porodične zaleđine nosioca spomenica i narodnih heroja –  preporučiti  novim vladarima, koji grade piramidu moći na antikomunističkim ili oportunističkim  osnovama.

Blagota Burić, čije su kršteno ime bili  zaboravili  svi osim njegove majke i nadređenih u upravi Državne bezbjednosti, nije pripadao nijednoj dominantnoj grupi: nije bio karijerni udbaš, niti je iskoristio porodični pedigre, koji nijesu imali ni većina  šefova Službe. Jer, malo je ko znao da je   njegov otac Đorđije, nosilac Parizanske spomenice 1941., bio komesar bataljona, koji je ostavio kosti u bici na Sutjesci 1943. godine. U personalnom dosijeu  Bađija Burića, koji je ostao u arhivi savezne Udbe, između ostaloga piše da  nije završio ni prvu godinu pravnog fakulteta, što je bio jedinstven slučaj među stipendistima Saveza udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije. 

 Bađi bi nesumnjivo, kao i drugi sinovi narodnih heroja i nosioca Spomenice 1941., diplomirao na Beogradskom univerzitetu da je bio upola prisutan u amfiteatrima pravnog fakulteta koliko u stanovima predratnih crnoberzijanaca, ocvalih ljubavnica kraljevskih generalštabnih oficira, propalih trgovaca nekretninama i kolonijalnom robom, gdje je igrao poker s  probisvijetima,  koji su ga  drukali inspekorima za kriminal i lokalnim udbašima. Poslije danonoćnih partija pokera, u kojima je najčešće  uskakao kao zamjena tapiranih igrača, završavao je  s kurvama i džeparošima  u Posljednjoj šansi, ili Bemudskom trouglu –  kafanama Grmeč, Šumatovac, Pod lipom –  između zgrada Politike, Borbe i Radio Beograda.

Ko zna gdje bi Bađija Burića  vile odnijele, da li   bi  se ubrzo vratio u Crnu Goru ili  ostao  dio inventara divljih kockarnica u kojima parazitiraju drugorazredni vaćaroši,  da nije upoznao Milivoja Majku, bivšeg inspektora za prostituciju i kocku, koji je poslije napuštanja Sekretarijata za unutrašnje poslove, u svom stanu na početku Balkanske ulice, ispod hotela Moskva, organizovao partije pokera  za kockare “prve beogradske lige”: bivše visoke oficire Udbe, direktore velikih socijalističkih firmi, advokate, predstavnike stranih preduzeća, profesionalne kockare najvišeg ranga, koji su dobijali permesso od Muja Kovačevića, bivšeg pukovnika Udbe i direktora savezne pošte. Od visokog plavog čovjeka, ledenog pogleda i dubokog tenora  jednako su zazirale bivše kolege iz Udbe, kockari i crnoberzijanci. Kovačević je za partije pokera izabrao  stan Milivoja Majke, koji mu je zemljak, porijeklom iz Danilovgrada, zato što je  u samom centru Terazija, ali i zbog njegovih veza  u miliciji i podzemlju. Znao je da će Milivoje Majka  svaki put dobiti dojavu o raciji agenata iz odjeljenja za kocku i prostituciju, i dati  “krupnim ribama” dovoljno vremena da se presele u kafanu hotela Moskva, dok će se  ostali kibiceri i igrači zabavljati na betl i preferanc u trenutku kad murija zakuca na vrata divlje kockarnice. 

 Visoki udbaš je zbog još jedne stvari preferirao Milivoja Majku:  Danilovgrađanin  je od lopova, kurvi, džeparoša, crnoberzijanaca i propalih buržujskih familija, kojima su  poslije rata oduzete penzije i konfiskovana imovina zbog saradnje sa njemačkim okupatorom i nedićevskim marionetskim režimom otkupljivao nakit,  metao ga u troje pantalona što ih je oblačio jedne ispod drugih. U svakom džepu je imao nakit, zlatni sat, neku dragocjenost, i Bađi je dobio priliku da kibicuje Muja Kovačevića pošto je ponudio Milivoju Majki zlatni džepni sat E. MEYLAN LAUSANNE sa tri poklopca, koji je dobio za sitnu lovu od Džonija, džeparoša sa Dorćola. Milivoje Majka je sat odmah ponudio bivšem pukovniku Udbe, koji ga je sumnjičavo pogledao:

“Odakle ti to?”

“Naš je čovjek. Provjeren. Sin Đorđija Burića.”

“Zovi ga ovamo.”

Bađi je sa strahom znatiželjno pristupio sinovcu Save Kovačevića, legendarnog komandanta Treće divizije, koji je u bici na Sutjesci, u jurišu ispred svojih vojnika poginuo probijajući se iz njemačkog obruča. Mujo ga je  samo odmjerio i pokazao mu na stolicu iza njega.

“Śedi tun.”

Bađi je sio iza  na mjesto  kibicera, zadivljen lakoćom na koji velike, naizgled nezgrapne ruke plavookog čovjeka kupe šnjur i miješaju karte. Poslije nekoliko mjeseci saznaće da samo Mujo Kovačević i kečer Mijo Ujević, svjetski prvak u slobodnom rvanju, mogu dok skupljaju karte napakovati ih tako  da uvijek dobiju jači ful ili kentu od ostalih igrača. Ogromni Imoćanin sjedio je di fronte Kovačevića, a s njegove lijeve strane bio je punačak srednjovječni čovjek uglađenih manira. Iako je igru pratio čutke, izgovarajući samo “idem”, “tri puta”, “pod”, “repod”, Bađi je prepoznao dalmatinski akcenat koji vuče na dubrovačke vokale s dugosilaznim akcentom.  Śjor Svetozar Emil Tedeschi – kako ga je s mješavinom simpatija i ironije zvao Mujo Kovačević –   bio je dugogodišnji direktor hotela na Korčuli, a odskora postavljen je za prvog čovjeka  beogradskog građevinskog preduzeća Progres. S desna sjedio je Božo Bak, fiškal, zastupnik Žorža Jablana, francuskog državljanina cetinjskog porijekla, koji je bio iznajmio kazino u hotelu Metropol.

  Ujević koji je ogromnim šakama pakovao sebi ili Kovačeviću kentu majorku ili rojal fleš ispod oka je motrio i dvojicu kibicera, koji su sjedjeli iza Tedeschija i Boža Baka. Jedan je bio student, ljepolik i vitak a drugi takođe mršav, rošavog lica, s neobično dugim prstima. Bato Đelović, sudent prava,  ušunjao se u kockarsku elitu kao dvadesetogodišnjak, takođe  preko Milivoja Majke, svog daljnjeg rođaka. Donosio mu je špilove karata markiranih prelivom indigo, dok je Džonija, rošavog građevinaskog preduzimača, doveo  njegov ortak Tedeschi. Mujo Kovačević je na svaki način htio impresionirati  partnere za kockarskim stolom, pa i svojim mantilom, koji je bio statusni znak udbinih i enkavedeovih oficira. Samo je Korčulanac, česti posjetilac rimskih modnih butika,   po skrojenom struku, primjetio  da kožni mantil Kovačevića nije ruske izrade nego iz kolekcije  modne konfekcije Polinni. 

  Mitru Kovačeviću su, kao i mnogim crnogorskim muškim potomcima u prvoj polovini dvadesetog vijeka, roditelji i kumovi  dali  muslimansko ime ili nadimak, da  ga štiti od urokljivih očiju, zduvača, vjetrogonja, gatalaca, vračolija, što bi orla ustrijelile pod oblake. Sâm nadimak ili neka moćnija sila što upravlja ljudskim sudbinama zaštitila je mladog kockara, crnoberzijanca i komunistu od pogibije, čak i na mjestima prave kasapnice, kao što je bitka   na Sutjesci, u kojoj je od četiri Kovačevića grahovskih iz Nudola, rođenih pod isto šljeme,  samo on pretekao.  Beogradski Crnogorci, skloni patetici, stilskim figurama i veličanju crnogorske ratničke mitologije, kao i njihovi rođaci u zavičaju,  Mujovu ratničku harizmu garnirali su pričama iz njegovog  tamnog svijeta kocke i špijunaže. 

Posebno su bile intrigantne priče o predratnim sukobima strica i sinovca sa žandarmima. Sava je povremeno švercovao kotroban iz Hercegovine i Skadra, a Muja je  nikšićka policija  tretirala kao opasnog  kockara prevaranta. No, Sava je za razliku od razuzdanog sinovca htio da se klasno i intelektualno izgrađuje. Iako je bio završio samo nekolika razreda osnovne škole prosto je gutao klasična djela lenjinizma, Maksima Gorkog i Ostrovskog, Staljinovo Nacionalno pitanje, Cankara i Kočića. Knjige je mahom dobijao od Mujovog oca  Nikole, profesionalnoga revolucionara koji se bio instruktor Kominterne u komunističlkim partijama Sjedinjenih Američkih Država i Kanade. 

 Mujo je više bio povukao na strica  nego na oca: zajedno su se tukli sa  žandarmskim patrolama, koje na Savu nijesu smjele udariti bez pojačanja iz Nikšića. Muju je imponovala Savina neustrašljivost, iako ga nijsu zanimale  ideje klasne obespravljenosti, niti je imao posebnu  empatiju za ponižene u svijetu. Uostalom on je sa  policijskim agentima i žandarmima imao i svoje neraščišćene račune, jer su ga svako malo zaustavljali, terkeljisali, tražili mu skriveno oružje. Nije moglo proći ni mjesec dana da ga ne privedu i isljeđuju, jer  kadgod bi se desilo neko još  neotkriveno razbojništvo  na teritoriji opštine Nikšić žandarmi su njega sumnjičili. No, Mujo je, kako kažu Grahovljani, “imao pečene oči” i nije zadavao jade samo žandarmima nego se znao  poigrati i sa  strahovidnim Savom, koji ga je kao petnaestogodišnjaka odveo jednom  sa sobom u Beograd, da ga tamo kali za revolucionarni rad. 

U sinovčevu besprizornost  stric se uvjerio nakon policijske racije i hapšenja u jednom ilegalnom sastanku komunističkih aktivista. Sava mu je u Glavnjači  predložio da  štrajkuju glađu, ali  sinovac je pojio obije porcije koje je zatvorski čuvar donio zatvorenicima. Ljutiti Sava mu je za kaznu  naredio da ga obrije. Mujo ga je poslušao, nasapunao i obrijao, cijelo lica osim ispod donje usne, ostavivši mu bradicu, zbog čega je Sava, kad se pogledao u špiglo veličine dječjeg dlana tako silovito ošamario da mu je zvonila glava  nekoliko sati. 

Među pričama o Mujovoj  hrabrosti i snalažljivosti u ratu, porodičnom porijeklu, brutalnoj drskosti i sklonosti ljudima iz podzemlja i obavještajnog svijeta, stvorile su se  mnoge legende, među kojima je i    storija o njegovom učešću u poslijeratnom atentatu na Anta Pavelića. Kovačević   je preko posrednih kontakata sa četničkim emigrantom Jakovom Jovovićićem –  agentom britanske MI-6, koji je 27. marta 1941. na Radio Beogradu pozajmio svoj glas prijetolonasljedniku Petru Karađorđeviću –  stvorio  mrežu saradnika u Buenos Airesu, koji su kasnije  organizovali atentat na Anta Pavelića. Prenijela se priča domišljatih danilovgradskih kafanskih hroničara na njihove sinove o tome  da je Udba izdala pasoše porodici Jakova Jovovića, koji su  se političkom emigrantu pridruži u Južnoj Americi, a zauzvrat on je u Argentini vrbovao svoga rođaka Blagoja Jovovića da puca  na ustaškog poglavnika. 

Mujo Kovačević u prvi mah je  prigrlio  mladog Burića, zbog toga što je i njegov otac   Đorđije bio kockar,  koji mu je pred rat na Cetinju namještao partije pokera i mauza u kafani  Đukanovića, s trgovcima stokom i drvenom građom. Uz to, Đorđije je na Sutjesci  poginuo isti dan, na samo nekoliko metara od  njegova brata  Dragana, koji je bio kurir svoga strica, komandanta Treće divizije. Ali, Bađija je umirovljeni pukovnik Udbe  još više zagotivio zbog njegove naizgledne bezazlenosti koja mu je otvarala vrata svih beogradskih bordela i kockarnica. Bađijevo tromo i krupno tijelo –  koje je naslijedio od  ujčevine brđanskih Boškovića – i okruglo lice sa krupnim zaobljenim crtama djelovalo je blagorodno, kao što je to u jednostavnih ljudi koji nemaju velike ambicije niti su nezadovoljni onim što im je pripalo u životu. No, ispod te opuštene maske Kovačević je otkrio da je Bađijev  mozak uvijek budan i da ima posebni instinkt da  zapaža bizarnosti, sklonosti i nastranosti koje  jedan soj ljudi gura prema društvenim stranputicama, bez obzira na njihovo socijalno porijeklo, obrazovanje i inteligenciju. Mujo Kovačević je ove osobine Bađija Burića  predočio svom prijatelju  Nikoli Bugarčiću, bivšem pukovniku Udbe, koji je u tom trenutku bio šef beogradske milicije, da Službi preporuči  “Branka Burića, sina našeg ratnog druga koji je poginuo na Sutjesci”. 

Bađi Burić je u prvo vrijeme radio u odjeljenju za pratnje  diplomata, i onako nezgrapan, nalik prodavcima krompira na Kalenić pijaci, bio je  bogomdan za “flastera” stranim  špijunima koji su imali kontakte s jugoslovenskim državljanima, zaposlenim  u državnim službama, disidentima, javnim osobama iz  kulturnog i akademskog miljea.  Bađijev   instinkt i upornost psa tragača stvorio mu je naklonost  šefova. Pogotovo kad je, poslije pola godine svakodnevnog slijeđenja, ulovio  Denisa Ciplenkova, majora KGB, koji je u sovjetskoj ambasadi bio   ataše za štampu,   u Tašmajdanskom parku,   kako prima kuverat od Petra Radusinovića, profesora istorije na nikšićkoj Višoj pedagoškoj školi, koji je iz Crne Gore došao na kontakt sa sovjetskim rezidentom. 

Bađi je poslije rasrinkavanja “crnogorske veze” dobio  usmenu pohvalu od načelnika Druge uprave, i novi status mu je umnogome podigao akcije  među kockarima i crnoberzijancima. U trenutku je pomislio da ga čeka lijepa karijera u Službi, i zato je bio  prorijedio dolaske u divlju kockarnicu Milivoja Majke. Jer stan u Balkanskoj ulici bio je prava Meka za ispredanje novih  intriga koje su širili  luzeri u hotelu Moskva i u Skadarliji, čiji je životni san bio ući u visoko društvo narodnog heroja komunisitčke revolucije, direktora velikih preduzeća i predstavnika stranih preduzeća. Bađi se klonio  stana Milivoja Majke i zato što je i Mujo Kovačević  bio sve  nervozniji i neprijatniji  otkad je poker zamijenio barbutom, gdje je gubio sve što je prethodnu noć zaradio na pokeru.  

No, Bađiju je toliko bio “ojačao rep” da  je polako počeo sâm okupljati mlađe kockare, činiti im sitne usluge, u sudu za prekršaje, stanici milicije u Starom gradu, i tako je polako pravio svoju saradničku mrežu koja je u svakom času imala informacije o svim kockarima, kurvama, crnoberzijancima u Krugu Dvojke. Nije bio gadljiv na sitne poklone, ali pravio je teren za ozbiljnije kombinacije, sve dok je konačno dobio  ponudu koja se ne odbija.  

 Početkom šezdesetih godina Udba je dozvolila otvaranje kazina u hotelima, i ubrzo su se pojavili poker aparati, pa je Božo Bak povjerio Bađiju  da mu je Srdan Andrejević,  pomoćnik šefa Udbe, obećao  dozvolu  za uvoz automata za igre na sreću, ali da prije toga mora naći  destinaciju izvan Beograda, gdje će ih instalirati. Bađi se isti čas sjetio Brace Panajotovića, direktora  hotela Fontana, u Vrnjačkoj Banji,  koji je barem jednom mjesečno bio “žrtva” na partijama pokera u režiji  Bata Đelovića. Bađi je direktoru Braci rekao da ima dozvolu “s vrha Službe” za postavljanje poker aparata, i spretni hotelijer  na velika zvona opštinskom Komitetu Saveza komunista najavio je “novi turistički proizvod”, za koji je Služba dala odobrenje. U tek otvorenom hotelu Fontana  zajednička firma hotela Fontana i preduzeća Boža Baka, u kojemu je  Bađi  bio tajni  ortak Boža Baka i mladog Đelovića, u velikom holu između recepcije i restorana instalirala je autoate za kockanje, blackjack, rulet, videopoker.  Bađi nijednom nije doirektno tražio da ga utale, ali jednom nedjeljno, obično vikendom,   pravio se nevješt kad mu je Đelović  nonšalantno tutnuo kuvertu u spoljni džep sakoa.

Bađi Burić je odjednom pomislio da mu je more do koljena. Sve je odjednom krenulo, kako mu ni u snu nije nije ukazalo. Od Subnora je u Kosovskoj ulici, u samom centru, pored hotel Union, dobio garsonjeru  u vlasništvu, a očekivao je još i unapređenje u Službi, iako nije imao visoku stručnu spremu.  U skladu sa svojim novim profesionalnim i materijalnim statusom, pronašao je novu gajbu  za poker, kod drugog  zemljaka, profesora književnosti Vuksana Vrbice. Patetični Vrbica, čiji je zet bio director Borbe, glasila Socijalističkog saveza radnog naroda, imao je bolju režimsku zaleđinu od  Milivoja Majke, uz to  bio je i prostodušan, susretljiv za najšarenije društvo, s koca i konopca. Preko dana u Vrbičin stan, s visokim stropom i  bibliotekom do samog plafona, dolazili su pjesnici, glumici, kurve, homoseksualci, penzionisani baletani i predratni lihvari, a uveče, u devet sati bio je termin za  partije pokera. Kockari su bili  šverceri talijanskih šuškavaca, džeparoši, mali obrtnici, sajdžije, obućari, tašnari, penzionisani oficiri srednjeg ranga. 

Bađi se prvi put u životu  osjetio važnim: pomalo je imitirao Muja Kovačevića, pa je Vrbici  namigivao koga će pripustiti za kartaški sto. Davno mu je bila poznata ona  vrsta   lažnog poštovanja koji je  društveni talog pokazivao prema sliužbenicima Udbe. Istina, njega se nijesu  bojali kao sumoritog pukovnika,  kojemu je lakše ubiti čovjeka nego zapaliti cigar duvana, ali svi su znali da je Bađi “crna kutija”, uši i oči  Službe, čiji su pipci u svakom budžaku.  

No, inspektor Udbe Burić je u posljednje vrijeme, otkad su postavljeni poker aparati u Vrnjačkoj banji, pomno pazio da ne susretne  Muja Kovačevića. Jer nije bio načisto  što je stari maher pomislio kad je čuo da se “mali Burić omrsio u poslu s automatima za kockanje”. Jednom je htio da ga potraži i pohvali se, ne bi li ojačao svoj uticaj na Boža Baka, koji se od Kovačevića dobijao komišijune, a onda je zaključio da je veća mogućnost da se njih dvojica udruže i potpuno ga izbace iz tala nego što bi on profitirao od toga da partizanskoga narodnog heroja pripusti u kombinaciju sa starim maherom sa Dorćola. Jednom  je Bađi umimogred zazrio Kovačevića, između hotela Moskva i Balkan, i brže-bolje se stuštio prema recepciji hotela, iako nije bio siguran je li ga opazio visoki  čovjek u elegantnom bijelom odijelu.

Ipak, ljudski snovi, pogotovo kockara i agenata, nijesu dugi, i obično nemaju srećan svršetak. Tako je Bađi, nenajavljeno, naizgled iz čista mira, dobio  poziv na jedan razgovor    čije će stvarne uzroke tražiti  ostatak svog života. Čim je dobio  poziv od sekretarice druga Vučića Cemovića,  načelnika Druge uprave, pomislio je da je dobio unapređenje ili će mu povjeriti neki specijalni zadatak u inostranstvu. I zaista, uglađeni beogradski Ivangrađanin  srdačno ga je primio, rekao mu da su zadovoljni njegovim radom i zalaganjem, i zato su  u sklopu politike decentralizacije, jačanja republičkih Službi, odlučili da njega pošalju  u Crnu Goru. Jer    poslije otvaranje granica SFRJ prema Zapadnoj Evropi kriminalci porijeklom iz Crne Gore i Beograda, koji borave u inostranstvu, ljetnje odmore provode na Crnogorskom primorju.  Dodao je još ono što je znao svaki operativac i saradnik Službe,  da se  većini od njih čine sitne usluge,  produžuju im pasoše, u nekim slučajevima ih ne gone po potjernicama i optužnim nalozima pojedinih Zapadnih zemalja, srazmjerno uslugama i vrijednosti njihovih informacija o  kretanju pripadnika četničke i ustaške emigracije koji zalaze u kafane i kazina naših gasterbajtera. 

“Posebno su Udbi  dragocjene informacije  političkoj agitaciji političkih emigranata među jugoslovenskim gasterbajterima, njihovim subverzivnim namjerama prema diplomatskim i poslovnim predstavništvima SFRJ, povezanostima sa Zapadnim službama, i  mutnim finansijskim transakcijama.”

Cemović nije Bađiju detaljnije objašnjavao metode vrbovanja i procjene upotrebljivosti saradnika iz inostranstva,  jer je većina ove ciljne grupe već bila  prošla vatreno krštenje  u akcijama zastrašivanja, prebijanja, uništenja imovine političkih emigranata. Ali,  predstavio mu je širu političku sliku zbog čega se djelovanje Udbe prema svojim saradnicima u inostranstvu mora pojačati posebno u Crnoj Gori.  Na kraju je napravio dramsku pauzu, i značajno ga pogledao:

“Služba je odlučila da ti ides ‘dolje’, jer nam dolje treba upravo čovjek koji je fleksibilan, komunikativan, dovoljno vispren i iskusan da se može nositi s takvim ajkulama koji u vrijeme ljetnjih ferija dođu u Budvu. Imaćeš autonomnost u radu, I naravno imaćeš svaku logistiku ukoliko bude problema. I mene uvijek  možeš pozvati.” 

 Bađi je sa sastanka izašao ni živ ni mrtav: bio je siguran da mu je neko smjestio pušku, kako bi  ga elegantno  eliminisao iz “kombinacije” u Vrnjačkoj Banji, koju je bio sâm osmislio, tako što će ga poslati u Crnu Goru. Jer, obrazloženje druga Cemovića bilo je predugačko, više političko predavanje koje je u stvari skrivalo pravu namjeru njegovog vraćanja u zavičaj. Bađi se vrpoljio u stolici, zbunjeno slušajući cijeli elaborat druga Cemovića o  novim iskušenjima u   bezbjednosnom sektoru  koje  je nastupilo poslije decentralizacije Službe i novog spoljnopolitičkog kursa Jugoslavije. Čim je Cemović počeo izdaleka, Bađi je predosjetio je neku podvalu, i prije nego što mu je saopštio odluku o njegovom povratku u Crnu Goru. Šef Druge uprave je onako familijarno, kao što to znaju crnogorski demagozi, tobož mu povjeravao neke važne  službene tajne,  tumačeći mu  bezbjednosne rizike koje prate  novu Partijsku politiku otvaranja Jugoslavije prema Zapadu, koje njemu neće biti od neke posebne koristi.. 

No, Bađi se u jednom trenutku  čak  i  povjerovao da se načelnik Druge uprave zanio objašnjavajući – kao da je na nekom partijsko-bezbjednosnom simpozijumu –   da će taj novi neminovni kurs otvaranje Federacija prema Zapadu imati dvostruke i protivrječne posljedice. Veliki priliv Zapadnih turista i masovni odlazak jugoslovenskih radnika u inostranstvu jedna su od glavnih pretpostavki ekonomskog razvoja, ali    uzrokuje i određene političke i bezbjednosne rizike,  koje Služba mora spremno dočekati. Stoga, politiku otvaranja prema Zapadnoj Evropi, u skladu s novim okolnostima, moraju pratiti i neke izmjene bezbjednosne doktrine, pogotovo prema djelovanju  neprijatelja socijalističke Jugoslavije, koji djeluju u inostranstvu. 

“U novim okolnostima treba koristiti sve resusrse koji su na raspolaganju, pa i usluge kriminalaca koji djeluju u Zapadnim zemljama. U tom smislu posebno je važna Crna Gora, jer većina  žestokih momaka i kockarskih ajkula,  koji  operišu od Napulja do Pariza i Dizeldorfa, ljeti se baškare od Budve do Svetog Stefana. Istovremeno se oko budvanske i svetostefanske kockarnice ljeti  u julu i avgustu sjate i beogradski kockari, lopovi i siledžije  koji  drže do svog prestiža. Ponavljam, saglasili smo se na Kolegijumu da si ti pravi čovjek za ovaj zadatak. Tvoja uloga ‘dolje’  od neobične je važnosti, jer  tako previjane tipove nijesu u stanju ‘držati na vezi’  lokalni udbaši, koji  se bave  beznadežno pogubljenim infombirovcima ili kafanskim vicmaherima,  striktno se držeći pravila Službe.”

 Bađi je blentavo gledao Cemovića, ne kapirajući zašto  ponavlja da je Kolegijum Druge uprave, koji je zadužen za neprijateljsku emigraciju,  mišljenja da je upravo Branko Burić “pravi čovjek” koji će u Crnoj Gori osnažiti, uvezati, učiniti efikasnijom, saradničku mrežu među  bosovima podzemlja. Jer, uostalom  svi krimosi, osim Dada Cerovića –   koji je devet godina čamio pod istragom, za nedokazano ubistvo u Italiji, u kotorskom zatvoru – već su na ovaj ili onaj način bili vareni pečeni, umreženi duboko u razne vidove djelovanja Službe.  

“S mangupima nikad do kraja nijesi načisto:  uvijek su spremni ‘raditi malu đecu’ onima koje provale da su naivčine, pa i službenicima Udbe. Ukoliko im pružiš mali prst  uzeće ti cijelu ruku, pokušaće te fascinirati svojim skupim kolima, garderobom, novcem,  uveličavati  svoj uticaj među jugoslovenskim kriminalcima i biznismenima u Njemačkoj, Francuskoj, Italiji, Austriji. Hvaleći se kako maltretiraju    ustaške i četničke emigrante,   zabranjuju im ulazak u kazina i kafane jugoslovenskih gasterbajtera.” 

Bađi  je i dalje tupo gledao Cemovića. Imalo je nekoga smisla da ga politički edukuje, ali  nije shvatao zašto  njemu objašnjava mentalitet delikvenata, a upravo ga šalje  u Crnu Goru, kao stručnjaka za  podzemlje. Konačno se načelniku Druge uprave učinilo da je obavio ono što je bio naumio, ustao je iz fotelje, i pružio ruku operativcu Udbe.

“ Mi znamo da si ti  dorastao tom zadatku, i zbog toga smo te odabrali. Shvati ovo kao priznanje, i stepenicu prema unapređenju.” Rekao je Vučić Cemović dok je pratio Bađija do vrata svoje kancelarije, u kojoj je pored reprodukcije čuvenog Titovog portreta  Božidara Jakca,  napravljenog u Jajcu 1943., bio je izblijeđeli kvadrat na zidu iste veličine gdje je do prije par godina visila crnobijela fotografija druga Marka. Bađi je u trenutku pomislio da šef Druge uprave namjerno ne moluje zid svoje kancelarije svježom farbom, kao opomenu operativcima i činovnicima Službe da niko nije nezamjenjiv, pa ni drug Ranković, prvi apostol Službe.

 Bađi nije lako i brzo prežalio Beograd, iako je od drugorazrednog murijaša, čija je ciljna grupa bila svijet kockara, kurvi i crnoberzijanaca u Krugu Dvojke,  avanzovao  u elitu tajne službe, kojima su na raspolaganju bili svi materijalni resursi, diplomatski kanali, kontakti sa savezničkim službama, sloboda u odabiru saradnika i egzekutora za  posebne združene akcije prema neprijateljskoj emigraciji, pod pokroviteljstvom   Saveznog savjeta za ustavni poredak.  

Inspektora Udbe Bađija Burića upoznao sam desetak godina nakon što se vratio u Crnu Goru, u holu ispred kazina hotela Maestral, u kojemu su lokalni mangupi besposličarili, prežali  poznate face sa stranim pasošima, jer Jugoslovenima s crvenim pasošima u doba komunizma nije bilo dozvoljen ulaz u kazina, kamoli kockanje. Samo su Jugovići sa državljanstvom zemalja Zapadne Evrope mogli igrati rulet i blckjack sa strancima. No, svako pravilo ima i izuzetke, pa  spoljni momak kazina Bato Bandić je ćutke, uz nakon, propuštao    trojicu penzionisanih doajena Službe.   Jedan od njih je Vučić Cemović, koji je prije penzije bio avanzovao u jednog od pomoćnika u saveznom Sekretarijatu za unutrašnje poslove. Drugog sijedog dvometraša,  sa pramenovima riđe kose oslovljavali su “Generale”. Jovo Kapa je bio jedan od nekolicine generala Rankovićeve Udbe, za čiju je slavu u podzemnom i boemskom svijetu  bila jednako  zaslužna njegova ljubavna veza s Davorjankom Paunović, koja je bila i fatalna žena Josipa Broza Tita, koliko i rukovođenje  akcijama hapšenja Draže Mihailovića i likvidacije Krsta Popovića, vođe crnogorskih separatista, kao i njegovo ratno junaštvo u Drugoj dalmatinskoj brigadi, u kojoj je istovremeno bio politički komesar i bombaš.

 Treći lik je svakako literarno najživopisniji: zbog bolesti kičme i savijenosti u pasu i ramenima dobio je nadimak Božo Kornjača. Sa zift crnom farbanom kosom i brčićima a la Clark Gable izazivao je mješavinu sažaljenja, prezira i neke vrste strahopoštovanja. Jer Božo Kornjača je 1948. poslije svađe na partiji pokera ubio sovjetskog oficira, i Služba mu je zbog rodbinske bliskosti s Pekom Dapčevićem i Veljkom Mićunovićem, zamjenikom Aleksandra Rankovića, koji je bio oženio njegovu sestru, napravila lažni identitet, i poslala ga u jedno malo mjesto u Bosni, dok se Rusi nijesu povukli iz Beograda, poslije Rezolucije Infombiroa. O Konjači su se pronosile mračne legende koje on sâm nije demantovao, čak ih je i podsticao. Samo bi se cinički osmjehnuo na pitanje je li istina, kako je u okviru kaznene ekspedicije Udbe protiv balista nakon rata pucao u usta jednom Malisoru, koji je bio kum njegovog oca:

 “Zini kume, da ti plombiram krajnike”, rekao je Božo Kornjača prije nego što mu je pucao u usta.

 Ulcinjanin  Aljo Brijač imao je više sreće od Kornjačinog kuma. Oficir Ozne je, po ustaljenoj  partizanskoj praksi, odmah poslije ulaska oslobodilačke vojske u Ulcinj naredio strijeljanje okupatorskih kolaboracionista, više nasumice, da bi ostalim građanima utjeerali strah u kosti. Među njima uhapsili su i Alja, mladog brijača,  koji je kad je streljački stroj otvorio plotun, pao od straha i pritajio se ispod leševa strijeljanih balista. Čim se smrklo. Mladić je neokrznut, neopaženo se  izvukao ispod tijela svoga rođaka Džihana Abazija, pripadnika kvinsliške milicije. U toku noći domogao se Kraijne, i sljedećih nekoliko mjeseci krio se na tavanu kuće jednog rođaka. Onda se preko Crmnice zaputio   na Cetinje i zaposlio se u maloj brijačnici u Ivanbegovoj ulici. Niko ga nije tražio – nijesu ga imali zbog čega ni tražiti, jer jedina njegova krivica je bila to što je u toku rata šišao i brijao Talijane i baliste – ali, đavo ne ore ni kopa, i nakon dvije godine u brijačnicu iznenada je banuo  oficir Ozne, s tankim crnim brčićima, koji je naredio strijeljanje grupe Ulcinjana, simpatizera Balli Kombetara. 

Kornjača je tražio brijanje i  nonšalantno sio u praznu brijačku stolicu. Aljo se bez kapi krvi u licu primaknuo mušteriji, koji ga je oštro motrio u zidnom ogledalu ispred sebe. Brijač je drhtavom rukom sapunjao četkicom za brijanje lice opakog mušteriju, i dok je britvu prinosio Kornjačinim obrazima pred oči mu se pojavio streljački stroj mladih tek mobilisanih vojnika sa crvenim petokrakama na kapi, koji su nasumice pucali. Prisjetio se krvi Džihana Abazija, koja je bila oblila njegov sako i košulju,  i dok je prinosio britvu nasapunjenom mušterijinom licu, ispala  mu je ispala, kao iz mrtve ruke, snemogao se i stropoštao  pored brijačke stolice u kojoj je Božo Kornjača sjedio ljutit i začuđen, ne znajući kakva je to nevolja brijača odjednom spopala. 

Stranci nijesu obraćali pažnju na udbaše u kazinu, jedva su bili primjetni i Jugoslovenima, državljanima Zapadnih zemalja, koji su  imali  svoje ordinacije, arhitektonske studije, građevinske firme, hotele u inostranstvu. Jedini stranac koji je prema udbaškim doajenima imao poseban respekt bio je Orson, Šveđanin, zakupac kazina, koji bi s vremena na vrijeme Kornjači i generalu Kapi, tutnuo po koji žeton od sto dolara – Generalu je sljedovalo uvijek duplo više žetona nego Kornjači – i  oni bi poigrali koju ruku, dok ne izgube darovane žetone koje su sitnili u  po jedan dolar, ili bi išli na kasu da ih zamijene za zelene novčanice. General je bio hazarder, kombinovao je malu seriju i orfaneli, a Kornjača je igrao ziheraški  crveno ili crno polje, i ukoliko promaši dva puta zaredom pravio je pauzu. Na kraju noći Kornjača je redovno odlazio na kasu, a general obično švorc dočekivao zoru u kafiću ispred hotela, s krupijeima i dvojicom mlađih  markantnih  kockara, koji su ličili na plejboje sa naslovnica tabloida.  Mlađi od dvojice imao je švedski pasoš –  njegova prva žena bila je Šveđanka –  persirao je generala, koji je takođe  pokazivao simpatije prema ljepuškastom uglađenom liku, jer je s njegovim ocem bio  u Lovćenskom partizanskom odredu, u prvim mjesecima ustanka protiv talijanskih okupatora. General mladog čovjeka nije oslovljavao kao ostali: po njegovom nadimku koji je turskog porijekla i znači “krv hrabrog čovjeka”, nego samo “Željko”, kako su ga još zvale njegova majka i  druga supruga, profesorica književnosti, rodom sa Cetinja.

Arkan i Zeko –  zapravo Nikola Zeković –  koji je bio oženjen švajcarskom državljankom,  druga su generacija kockara i lopova s inostranom adresom, koji su sarađivali sa Službom u vezi neprijateljske emigracije. Udba je  nakon Titove smrti, počela davati ljudima iz podzemlja najpovjerljivije zadatke, koji su ranije bili namijenjeneni samo profesionalnim agentima. Zeković nije bio kiler, kao Arkan i Giška, nije volio  fizičko nasilje, ali je kockao sa industrijalcima, šeicima, starim emigrantima. Istina,  u Visbadenu i Frankfurtu bilo mu je zabranjeno ulaz u kazino, jer su ga direktori kockarnica optužili da je “namještao rulet”.

 Iskusni krupijei u prestižnim kazinima brzo su shvatili da nijesu čista posla u igri Zekovića, jer je kuglica prečesto padala  na sektor u koji je Crnogorac neprestano igrao dozvoljeni maksimalni iznos na plen. Kasnije su provalili da je Zeković s dva Poljaka, Zbigniewom Herbertom i Arturom Dmochovskim, pronašao foru za rulet, koju su kasnije – pošto su “omrčili”još kazina u Portorožu i Valleti –  za milijardu lira prodali Talijanu Giancarlu, zakupcu kazina na Svetom Stefanu.

Bađi Burić je “držao na vezi” Zeka – Arkan i Giška su povremeno učestvovali u akcijama koje je organizovala crnogorska Služba, ali njihovi šefovi su bili u saveznoj Udbi – koji je bio veliki zalogaj za jednog provincijskog inspektora Udbe, ali on nije pristao  mijenjati Bađija  koji ga je vrbovao za Službu s nekim nadobudnim načelnikom. Jer Zeko i Bađi, nijesu bili tipični  kljun i komita, kako se u šatrovačkom slengu nazivaju agent i njegov doušnik.  Zeko ga je više smatrao ortakom, kojemu će on svojim vezama u podzemlju i među poslovnim svijetom  otvoriti neka saznanja koja nijesu imali  stari doušnici Udbe. Bađi je zagotivio Zeka, njegove manire, šarm, neposrednost  i smisao za humor. Kockaru se adrenalin  ne potroši  samo za ruletom ili stolom za poker: avanturistima je primamljiv i tajni svijet agenata, koji njih prate i opserviraju. Zapravo Zeko nije imao drugih motiva – poput onih delikvenata kojima je visila robija za vratom ili su bili iz partizanskih familija –  da sarađuje sa Službom. Posjedovao je švajcarsku šaru i njegov životni stil je nalikovao osobama iz probranog jetseta. S vremena na vrijeme on bi zovnuo  Bađija iz javne govornice, u Austriji ili Njemačkoj, i  dogovorenim šiframa zakazao mu sastanak.

 Ubrzo se pokazalo da Zekov galantni stil ovara mnoga vrata koja su bila nedostupna najiskusnijim Udbinim rezidentima. Ulaz u srce ustaške emigracije omogućio mu je Krunoslav Prates, kockarski ovisnik i vlasnik štamparije koja je tiskala emigrantske listove i propagandni material. Zeko je Pratesa šlepao u igrama na ruletu, posuđivao mu novac, i preko njega dobijao informacije o namjerama i akcijama braće Jelić, starih predratnih emigranata,  predvodnika jedne od rijetkih organizacija gdje nijesu bili ubačeni udbini agenti. 

Bađiju je vrbovanjem Nikole Zekovića  porastao rejting kod šefova, iako mu je Vučić Cemović i ranije davao zadatke nakon  kojih nije ostajao pisani trag u arhivi Službe.  Cemović je bio ponosan na svoju pronicljivost: nijedan drugi  udbaš nije se toliko bio srodio sa svojim saradnicima kao inspektor Burić. I prefigani beogradski fakini otkidali su na Bađijev zarazni smijeh, koji se smijao  često sâm sebi pošto bi ispričao anegdote o cetinjskim kockarima i čudacima. Na trenutak bi ove previjane tipove toliko  opustio da su mu ponekad ispričali  stvari od kojih ih je poslije mogla zaboljeti glava. Njih, ali i onoga kojemu se ispovijedaju. Domaći lauferi koji su se šunjali oko miločerskog kazina primjećivali su i druge Bađijeve osobine.  Pretjeranu servilnost prema svima koji su dolazili iz Beograda ili inostranih adresa. Pogotovo im je smetala njegova snishodljivost  prema  Arkanovim kompanjonima, Bomboni i Kolu, i u tipičnom cetinjskom maniru dali su mu  nadimak Burilo, sprdajući se s njegovom pljosnatom  figurom.

Začudo Bađi Burić nije bio među preletačima u Antibirokratskoj revoluciji, koja je najavila slom titoizma i   drastičnu diferencijaciju u službama bezbjednosti. Udbaši vrbovani od beogradskih ideoloških i obavještajnih centara očekivali su da će im se Bađi pridružiti, ako ni zbog čega drugoga a onda zbog toga što su svi njegovi saradnici jedva dočekali raspad sistema od  kojega su se bojali, koji ih je iskorištavao za najprljavije stvari a zauzvrat im davao tek mrvice. Štoviše, mnogi od njih su za sebe vidjeli šansu u    “događanju naroda”, masovnom pokretu, u kojemu je bilo  mjesta za sve, pa i za robijaše i internacionalne gangstere. Neki od njih su postali   postali vođe paravojnih jedinica u ratovima protiv Hrvatske i Bosne i Hercegovine, a Arkan još i predsjednik parlamentarne stranke.